Otyłość - epidemia XXI wieku i jej konsekwencje okiem dietetyka i fizjoterapeuty

Otyłość to jedno z największych zagrożeń cywilizacyjnych. Mówi się nawet, że zjawisko to przybiera charakter epidemii. Lekarze biją na alarm, ponieważ liczba osób otyłych rośnie lawinowo,  także wśród osób młodych i dzieci. Konsekwencją długotrwałej otyłości są problemy zdrowotne takie jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2, wysoki poziom cholesterolu czy degeneracja kości i stawów. Z okazji Światowego Dnia Walki z Otyłością publikujemy artykuł, w którym problem nadmiaru masy ciała omawiają dietetyk i fizjoterapeuta z naszego Centrum Rehabilitacji. 

OKIEM DIETETYKA

Otyłość - epidemia XXI wieku

Otyłość to "nadmierne gromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie, przekraczające jego fizjologiczne potrzeby i możliwości adaptacyjne, mogące prowadzić do niekorzystnych skutków zdrowotnych" - taką definicję otyłości możemy znaleźć w podręcznikach medycznych. W rzeczywistości, otyłość jest obecnie jedną z najgroźniejszych i najbardziej skomplikowanych w leczeniu chorób przewlekłych. Światowa Organizacja Zdrowia już ponad 50 lat temu wpisała otyłość na Międzynarodową Listę Chorób i Problemów Zdrowotnych. Jest to choroba o bardzo złożonej przyczynowości. Za najważniejszy czynnik rozwoju otyłości uznawane są nieprawidłowe nawyki żywieniowe, które prowadzą do nadmiernego gromadzenia się tkanki tłuszczowej. Oprócz tego do rozwoju choroby mogą przyczynić się także: stres, uwarunkowania genetyczne oraz zaburzenia hormonalne. Przed rozpoczęciem leczenia najważniejszą rzeczą jest ustalenie przyczyn rozwoju choroby. Otyłość zaczyna sie od nadwagi, czyli stanu, w którym dostarczamy organizmowi z pożywieniem zdecydowanie więcej energii niż w rzeczywistości potrzebuje do prawidłowego funkcjonowania. Nasz "oszczędny" organizm, aby nie zmarnować tej energii, zaczyna ją magazynować w postaci tkanki tłuszczowej. Ten zapas tkanki tłuszczowej gromadzi się w różnych partiach ciała. U kobiet najczęściej ma to miejsce w okolicy bioder, pośladków i ud, dlatego w tym przypadku mówimy o otyłości pośladkowo – udowej typu gruszka. U mężczyzn natomiast tkanka tłuszczowa gromadzi się zazwyczaj w okolicy brzucha i w tym przypadku mówimy o otyłości brzusznej typu jabłko.

Najprostszą metodą rozpoznania otyłości jest obliczenie wskaźnika BMI, czyli stosunku masy ciała do wzrostu. Nadwagę rozpoznajemy, kiedy ten wskaźnik oscyluje w granicy 25 – 29 kg/m2, natomiast otyłość, gdy wartość wskaźnika znajduje się między 30 a 39,9 kg/m2. Kiedy nasze BMI wynosi 40 kg/m2 i więcej, mamy do czynienia z tak zwaną otyłością olbrzymią, która niejednokrotnie wymaga leczenia chirurgicznego. Wskaźnik BMI nie jest jednak zbyt dokładny, ponieważe nie uwzględnia innych czynników, które mogą mieć wpływ na jego wartości, np. masy mięśni, zawartości wody w organizmie, zawartości tkanki tłuszczowej. Z tego powodu w celu zdiagnozowania otyłości należy wykonać kompletną analizę składu ciała, pomiar fałdów tłuszczowych oraz pomiar obwodu tali. Dopiero kiedy wyniki tych analiz będą przekroczone, możemy stwierdzić, że mamy do czynienia z otyłością.

Nasz styl życia i sposób żywienia mo ogromny wpływ na wystąpienie nadwagi i otyłości. Poniżej kilka prostych wskazówek dietetycznych, które pomogą uchronić nasz organizm przd wystapieniem tej, jakże groźnej w dzisiejszych czasach choroby:

• regularne spożywanie posiłków co 3-4 godziny
• zawsze spożywanie pierwszego śniadania
• spożywanie ostatniego posiłku nie później niż 2 godziny przed snem
• unikanie podjadania między posiłkami, szczególnie słodyczy i słonych przekąsek
• unikanie nadmiaru cukrów prostych w diecie (słodycze, białe pieczywo, produkty przetworzone)
• picie 2-2,5 l wody mineralnej w celu przyśpieszenia metabolizmu i poprawy trawienia
• dieta powinna opierać się na chudym białym mięsie, chudym nabiale, pełnoziarnistych produktach zbożowych i tłuszczach roślinnych (olejach, orzechach)
• spożywanie na codzień dużej ilości świeżych warzyw
• włączenie aktywności fizycznej przez minimum 30 minut 3-5 razy w tygodniu (spacery, nordic walking, jazda na rowerze, basen).

Pamiętajmy! Otyłość to choroba, kóra bez leczenia nie ustępuje. Dlatego jeżeli już mamy problemy z nadwagą to jest sygnał dla naszego organizmu, że czas na zmiany, które odpowiednio wcześnie wprowadzone mogą uchronić nas przed często dramatycznymi konsekwencjami dla naszego zdrowia.

/Dietetyk Centrum Rehabilitacji Swoszowice - Żaneta Chruślicka/ 

OKIEM FIZJOTERAPEUTY 

Negatywny wpływ otyłości na narząd ruchu 

Otyłość jest przewlekłą chorobą, do której predysponują czynniki środowiskowe (70%) oraz genetyczne (30%), a która jest następstwem niewłaściwego żywienia i ograniczonej aktywności fizycznej. Obecny styl życia wiąże się ze spędzaniem wielu godzin w pozycji siedzącej i znacznemu ograniczeniu ruchu w porównaniu do poprzednich lat, co prowadzi do przybierania na masie, a w konsekwencji do otyłości. Otyłość znacząco wpływa na stan zdrowia i jakość życia dotkniętej nią osoby. Skutki nadmiernej masy ciała moją wynikać zarówno z zaburzeń metabolicznych, jak i endokrynologicznych – m. in. cukrzyca typu II, zespół metaboliczny (otyłość=zła dieta powodująca ciągły stan zapalny=>uszkodzenie mięśni=>rozregulowane procesy naprawy tkanek=>brak adaptacji tkanek miękkich i kości do obciążenia), nadciśnienie tętnicze i choroby sercowo-naczyniowe (utrudniające wdrożenie aktywności fizycznej), zaburzenia oddychania oraz zmiany przeciążeniowe i zwyrodnieniowe narządu ruchu (ciężar ciała oraz zwiększony poziom leptyny w płynie stawowym). Badania wskazują także na gorsze efekty leczenia chorób współistniejących u osób otyłych, np. po operacji wymiany stawu kolanowego w przebiegu choroby zwyrodnieniowej obserwuje się gorsze zgięcie w stawie w porównaniu z osobami bez otyłości.

Dzieci stanowią grupę szczególnie narażoną na otyłość, gdyż często dorastają w warunkach zmniejszonej aktywności fizycznej i nawykach prezentowanych  przez rodziców (praca siedząca, mało ruchu, brak zbilansowanej diety). Dane z 2005 roku donoszą, iż co dwunaste dziecko w Polsce cierpi na nadwagę. Negatywne skutki otyłości dotykające organizm w fazie rozwoju powodują większe spustoszenie w porównaniu z osobą dorosłą. Umiarkowana i znaczna otyłość u dzieci zwiększa ryzyko wystąpienia oddzielającej jałowej martwicy kostno-chrzęstnej, której skutkiem jest deformacja stawu, a co za tym idzie, przyspieszone powstawanie zmian zwyrodnieniowych.

Najprostszym sposobem unikania otyłości i związanych z nią chorób cywilizacyjnych jest wprowadzenie ruchu i zbilansowanej diety od najmłodszych lat życia. Korzystne działanie regularnej aktywności fizycznej, obok zmniejszenia masy ciała, obejmuje redukcję tkanki tłuszczowej z jednoczesnym wzrostem masy mięśni i kości, obniżenie spoczynkowego i wysiłkowego ciśnienia krwi, obniżenie tętna, obniżenie stężenie insuliny oraz wzrost tolerancji glukozy. Nie można też zapominać o pozytywnym wpływie ćwiczeń na ogólne samopoczucie osoby otyłej, poprawa stanu emocjonalnego pozwala także utrzymać reżim diety, niezbędny dla powrotu do normalnej wagi i jej utrzymania.

/Fizjoterapeuta Centrum Rehabilitacji Swoszowice/