Udar mózgu - jak mu zapobiec?

Od 2007 roku z inicjatywy The Stroke Association (jednego z członków Stroke Alliance For Europe, organizacji zrzeszającej krajowe stowarzyszenia reprezentujące osoby po udarze i ich bliskich) 10 maja obchodzony jest Europejski Dzień Profilaktyki Udarowej. Celem przedsięwzięcia jest podnoszenie świadomości ryzyka udaru mózgu i edukowanie jak możemy znacząco ograniczyć prawdopodobieństwo jego wystąpienia. Podstawą  skutecznej profilaktyki jest przede wszystkim znajomość najważniejszych czynników ryzyka. W przypadku udaru mózgu są to m.in. nadciśnienie tętnicze, choroby serca (w tym migotanie przedsionków), wysoki poziom cholesterolu, cukrzyca czy nadwaga.

Kilka faktów na temat udaru mózgu

Fakt 1 - Udar mózgu jest trzecią najczęstszą przyczyną śmierci i głównym powodem niesprawności u osób powyżej 40. roku życia.

Fakt 2 – Udaru mózgu rocznie doznaje 60 – 70 tys. Polaków.

Fakt 3 – Zwykle występuje po 65 roku życia, ale w świetle najnowszych badań coraz częściej dotyka także osoby młodsze – zwłaszcza tych, którzy mają słabsze naczynia krwionośne z powodu miażdżycy, nadciśnienia, nerwowego życia, nadmiaru używek.

Fakt 4 – 85% udarów to udary niedokrwienne, których przyczyną jest zwężenie lub niedrożność tętnic domózgowych lub wewnątrzmózgowych przez zmiany miażdżycowe lub zator. Zaledwie 15% udarów to udary krwotoczne w wyniku pęknięcia ściany tętnicy wewnątrzmózgowej, którego przyczyną może być tętniak lub zmiany w ścianie naczynia związane z długoletnim nadciśnieniem.  

Fakt 5  – Udarom mózgu można skutecznie zapobiegać. Za nawet 90% ryzyka wystąpienia choroby odpowiadają modyfikowalne czynniki ryzyka.

Profilaktyka udaru mózgu

Podstawą  skutecznej profilaktyki jest przede wszystkim znajomość najważniejszych czynników ryzyka. W przypadku udaru mózgu są to m.in. nadciśnienie tętnicze, choroby serca (w tym migotanie przedsionków), wysoki poziom cholesterolu, cukrzyca czy nadwaga. Jeśli zadbamy o stan swoich naczyń krwionośnych poprzez odpowiednią dietę, aktywność fizyczną i zmianę stylu życia mamy szansę odsunąć ryzyko nie tylko udaru mózgu, ale i zawału serca,  warto więc się postarać.  

1. Dbaj o właściwe ciśnienie krwi.
Nadciśnienie to jeden z najważniejszych czynników ryzyka udaru mózgu. Prawidłowe ciśnienie krwi nie powinno przekraczać wartości 140/90. Dlatego bądźmy wyczuleni na wszelkie niebezpieczne wahania ciśnienia, a jeśli pojawi się trwałe nadciśnienie nie bagatelizujmy tego problemu. W obniżeniu ciśnienia pomogą zdrowa dieta i aktywność fizyczna.

2. Utrzymuj w normie poziom cukru.
Cukrzyca uszkadza naczynia krwionośne, dlatego chorzy na tą chorobę niestety są bardziej narażeni na udar mózgu. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia udaru należy więc pilnować poziomu cukru we krwi.

3. Ogranicz spożywanie czerwonego mięsa i tłuszczy zwierzęcych. 
Do największych wrogów naczyń krwionośnych należą metionina, trójglicerydy i cholesterol. Metionina uszkadza śródbłonek naczyń, cholesterol odkłada się w ściankach naczyń, ponadto składniki te zwiększają krzepliwość krwi co sprzyja powstawaniu zakrzepów.  Znaczące spożycie tłuszczy zwierzęcych i czerwonego mięsa powoduje zwiększenie ich poziomu w organizmie. Warto więc zmienić dietę i wprowadzić do niej więcej tłuszczów roślinnych. Polecane są szczególnie oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej lniany, olej słonecznikowy.

4. Pokochaj aktywność fizyczną.
Nie ma lepszego lekarstwa na niemal wszystkie dolegliwości niż aktywność fizyczna. Regularny, wyważony wysiłek fizyczny poprawia krążenie i reguluje ciśnienie tętnicze. Endorfiny wytwarzane w czasie uprawiania sportu pomagają zaś pozbyć się stresu. W mnogości różnych dostępnych form aktywności można dziś znaleźć tę najprzyjemniejszą i najbardziej odpowiednią dla siebie i swojego stanu zdrowia. Długofalowym efektem ćwiczeń będzie nie tylko lepsza sylwetka, ale przede wszystkim lepsze samopoczucie. 

5. Zrzuć nadwagę. 
Zachowanie prawidłowej wagi to klucz do zdrowia. Otyłość i nadwaga zwiększają ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego i związanych z nim powikłań, w tym m.in. udaru mózgu. Szczególnie istotna jest otyłość brzuszna – obwód w pasie u kobiet powinien być nie większy niż 88 cm (a najlepiej poniżej 80 cm), a u mężczyzn 102 cm (optymalnie poniżej 94 cm).

6. Nie pal i pij alkohol z umiarem.
Lekarze są zgodni, że nadużywanie alkoholu bardzo poważnie zwiększa ryzyko udaru krwotocznego. Udowodniono także, że palenie może być bezpośrednią przyczyną udaru mózgu i zawału serca ponieważ niszczy ścianki naczyń i zwiększa krzepliwość krwi. Nikotyna zawarta w wyrobach tytoniowych dodatkowo obkurcza naczynia, co skutkuje nadciśnieniem.  Wypalanie 10 papierosów dziennie przez dłuższy czas zwiększa ryzyko udaru i niedokrwiennej choroby serca nawet  o ok. 100 procent.  Jak przekonują eksperci z brytyjskiej Narodowej Fundacji Walki z Udarem, już po pięciu latach od rzucenia palenia ryzyko udaru może spaść do takiego samego poziomu jak u osób, które nigdy nie wzięły papierosa do ust.  Jeśli chcemy więc go uniknąć rezygnacja z palenia to absolutnie pierwszy i niezbędny krok.

7. Unikaj stresu.
Pod wpływem stresu wytwarza się nadmiar adrenaliny. Ta sprawia, że do mięśni, także serca, napływa więcej krwi. Szybko podnosi się ciśnienie tętnicze, a to długofalowo bardzo źle oddziałuje na naczynia krwionośne. Aby uchronić się przed negatywnymi skutkami stresu warto poszukać aktywności, które sprawiają nam przyjemność. Może to być spacer, wyjście ze znajomymi, dobra książka, taniec, wypad do kina. Pamiętajmy o wypoczynku i odpowiedniej ilości snu i starajmy się nie przejmować sprawami na które nie mamy wpływu.

Warto wiedzieć – objawy udaru

Udary mózgu są bardzo groźne, a stopień w jakim przejście udaru zmieni nasze dotychczasowe życie zależy w znacznej mierze od tego jak szybko zostanie podjęte odpowiednie leczenie. Dzięki niemu można dziś wyjść z udaru nawet bez szwanku, ale bardzo ważny jest czas w jakim zostanie udzielona nam pomoc.  Najlepiej jeśli chory trafi na oddział w ciągu ok. 90 minut od pojawienia się objawów choroby.  Warto więc zapoznać się z pierwszymi objawami udaru i wiedzieć jak sprawdzić czy dziwne zachowanie bliskiej nam osoby nie jest przypadkiem jego przyczyną.
Najczęstsze objawy udaru to:
- osłabienie siły mięśni (niedowład) jednej połowy ciała; w skrajnych przypadkach dochodzi do paraliżu kończyn;
- drętwienie w obrębie jednej połowy ciała, które może być ograniczone do dwóch poziomów, np. twarzy i ręki;
- krótkotrwałe zaburzenia widzenia objawiające się niedowidzeniem połowicznym (chory dostrzega tylko lewą lub prawą stronę pola widzenia) albo też zaniewidzeniem (najczęściej na jedno oko);
- zaburzenia mowy – chory mówi niewyraźnie, nie rozumie, co się do niego mówi, nie wykonuje poleceń, nie potrafi nazwać przedmiotów codziennego użytku;
- zawroty głowy, nudności, trudności z utrzymaniem równowagi;
- silny ból głowy, zaburzenia świadomości.

Zalecany prosty test neurologiczny
Jeżeli dostrzeżesz objawy udaru u bliskiej ci osoby, poproś, aby:
- uśmiechnęła się - jeśli widzisz, że podnosi tylko połowę ust, druga część twarzy może być porażona
- jednocześnie podniosła nad głowę obie ręce - gdy nie może tego zrobić, masz dowód, że niedowład objął połowę ciała
- powtórzyła proste zdanie - jeśli mówi niewyraźnie lub wcale nie może wykrztusić słowa - natychmiast wezwij pogotowie.

Gdy niestety doszło do udaru
W wyniku udaru chory często traci dotychczasową sprawność i konieczna jest rehabilitacja. Nawet 20% chorych, którzy przechodzą ostrą fazę udaru wymaga stałej opieki, a ok. 30% może potrzebować pomocy w niektórych czynnościach życia codziennego. Odpowiednio dobrana rehabilitacja pozwala zminimalizować negatywne skutki choroby.  Po wystąpieniu udaru warto więc skonsultować się z lekarzem rehabilitacji medycznej lub umówić z fizjoterapeutą.

Więcej na temat udaru mózgu i kalkulator ryzyka udaru: stopudarom.pl